خاستگاه قرآنی تأسیس دفاتر اسناد رسمی -محمدرضا دشتي اردکانی

_{دفاتر اسناد رسمی در ایران نهادهایی حقوقی هستند که با توجه به نقش حاکمیتی که دارند، زیر نظر قوه قضائیه انجام وظیفه می‌کنند. از نگاهی دیگر، گرچه این نهادهای حقوقی به‌صورت شخصی و خصوصی اداره می‌شوند ولی از دیدگاه صنفی، در مجموع، همچون سایر مراکز و نهادهای حقوقی‌ـ‌مدنی، بر تمامی دفاتر اسناد رسمی سراسر کشور، چتر حمایتی کانون سردفتران و دفتریاران گسترده است که امر مهم نظارت بر این دفاتر، از طریق کانون مذکور صورت می‌گیرد.}

_{مشارکت و فعالیت در تشکل‌های صنفی از مبانی تأسیس دفاتر اسناد رسمی می‌باشد. پس طبق منشور کانون سردفتران و دفتریاران ایران؛ [2]}

_{*  سران دفاتر اسناد رسمی نسبت به پیشرفت مجموعه‌ی صنفی خود و کانون سردفتران، احساس مسؤولیت داشته و خود را مکلف به شرکت در سمینارها، کنفرانس‌ها، کمیسیون‌های متشکله در کانون و انتخابات دوره‌ای هیئت مدیره کانون که خود زمینه‌ساز بهبود شرایط و پیشرفت امور مربوطه است، می‌دانند.}

_{همکاری با کانون سردفتران و دفتریاران از اهم وظایف و مسؤولیت‌های دفاتر اسناد رسمی کشور می‌باشد؛}

_{* سردفتران در یاری رساندن به اعضای هیئت مدیره کانون و ارائه‌ی طریق و پیشنهادهای سازنده شغلی و معرفی سردفتران نمونه به کانون، جهت برخوردارسازی دیگر همکاران از توانمندی‌های این دسته از همکاران، کوشا بوده و همواره حامی صنف کانون و اهداف متعالی خدمتگزاران خود در هیئت مدیره می‌باشند.}

_{حفظ اسرار مردم و ارباب رجوع از مبانی فکری و اخلاقی و اسلامی کارکنان دفاتر اسناد رسمی در کشور ایران می‌باشد؛}

_{* حفظ اسرار مراجعین به دفاتر اسناد رسمی، اهمیت خاصی دارد و همواره باید از طریق سردفتر، دفتریار و کارکنان دفتر رعایت شود و همکاران ضمن آموزش این موضوع به پرسنل دفتر خود، با رفتار و عملکرد خود فضای تضمینی قابل لمس را برای مراجعان ایجاد نمایند تا به خوبی روشن شود که حفظ اسرار، نتیجه‌ی تعهد سردفتری است.}

_{بی‌طرفی سردفتران و دفتریاران دفاتر اسناد رسمی در مورد طرفین معامله از اخلاق و عرف اجتماعی آنان سرچشمه می‌گیرد؛}

_{* سردفتران باید در تمام امور مربوط به دفترخانه در مقابل اشخاصی که کارهایشان به وی محول گردیده با بی‌طرفی کامل و عدم تبعیض بین طرفین ارباب‌رجوع، عدالت را سرلوحه‌ی کارخود قرار دهند.}

_{در خصوص شخصیت، وقار و منزلت کارکنان دفاتر اسناد رسمی به طور صریح در مفاد منشور کانون سردفتران و دفتریاران آمده است؛}

_{* شخصیت سردفتر به عنوان کاتب عادل و امین مردم، در نوع لباس پوشیدن و حسن رفتار و طرز سخن گفتن و حضور به‌موقع در محل کار و ارائه خدمات ثبتی بر پایه کتابت بالعدل بهتر نمودار خواهد شد.}

_{داشتن مهارت، تبحر و تجربه را می‌توان از مبانی اصلی و مبتنی بر ساختار کلی دفاتر اسناد رسمی در ایران دانست؛}

_{* سردفتران وظایف شغلی را با مهارت و آمادگی کامل و با علم فراگیر در حوزه‌های مربوط به مسایل سردفتری، حقوق خصوصی و سایر حقوق مرتبط و با معیارهای پذیرفته شده حکومتی انجام دهند.}

_{جذب مشتری و ترغیب ارباب رجوع برای ثبت معاملات خود در دفاتر اسناد رسمی از اهمیت شایانی برخوردار است و در خصوص ثبت رسمی اسناد به نحو قابل توجهی در ایران فرهنگ‌سازی می‌شود به طوری که هم اکنون مراجعه به دفاتر اسناد رسمی از سوی ایرانیان؛ بیش از پیش، زیاد شده است :}

_{* سردفتران باید برای جذب مراجعین، با اتکا به اشراف خود بر تمام مسایل حقوقی و به‌روز بودن اطلاعات و با ایجاد فضای مناسب از تکنولوژی مناسب استفاده نموده و هرگز نباید به شیوه‌هایی از قبیل کاهش تعرفه‌ها، اخذ سفید امضا و بردن دفتر به بیرون و یا آژانس‌ها به جذب مشتری متوسل شوند.}

_{اطلاع رسانی و تبلیغات باعث می‌شود که دفاتر اسناد رسمی بتوانند در شرایط رقابت سالم و آزاد، کارکرد و بازده مفیدی در جامعه ایران داشته باشند:}

_{* سردفتران از ورود در هر نوع تبلیغات ممنوع هستند ولی می‌توانند با ارائه‌ی خدمات و مشاوره توأم باحسن اخلاق و رعایت احترام و تکریم مشتری و جلب اعتماد، حسن شهرت ویژه‌ای کسب نمایند تا از قاعده اصول انتخاب آزاد ارباب رجوع با رقابت سالم بهره‌مند شوند.}

_{فلسفه تأسیس دفاتر اسناد رسمی}

_{منظور و مقصود از تأسیس قانونی دفاتر اسناد رسمی در ایران، تسهیل و تسریع در کار مراجعان و ارباب رجوع و تضمین اجرای قراردادها و عقود می‌باشد. در این دفاتر، انواع و اقسام قراردادها، معاملات، ایقاعات، رهن، اجاره، وکالت، مضاربه، جُعاله و گواهی امضا و دیگر عقود و معاملات مربوط به اموال منقول و غیر‌منقول ثبت می‌شود.}

_{مراجعان و ارباب رجوع با ثبت سند خود در دفتر اسناد رسمی، اطمینان خاطر و تضمین قانونی می‌گیرند و مطمئن می‌شوند که با لغو و نقض احتمالی قرارداد از سوی یکی از طرفین، طرف دیگر بتواند به مراجع قانونی و قضایی شکایت ببرد و حسب مورد پشتیبانی دستگاه قضایی را برای خود پیش‌رو داشته باشد.}

_{مراجعه فراوان و بیش از پیش مردم ایران برای ثبت معاملات و اسناد خود در دفاتر اسناد رسمی مقدمه ترقی و ارتقا و اعتلا و ازدیاد این دفاتر در سراسر کشور را فراهم آورده است و ایرانی‌ها به خوبی بر این مسأله واقف‌اند که می‌توانند حامی جدّی و قانونی مانند دفاتر اسناد رسمی برای ثبت قراردادهای خود داشته باشند و آسوده خاطر باشند که یک مرجع قانونی و شبه‌قضایی از این افراد پشتیبانی می‌نماید.}

_{* فلسفه تأسیس دفاتر اسناد رسمی بر مبانی قرآنی}

_{قانونگذار ایرانی کوشیده است امور ثبتی در دفتر اسناد رسمی را به مسایل فقهی و آیات قرآنی مرتبط نماید و تعاملی بین این دوایر برقرار کند. پر واضح است که آیات قرآنی که در آن حقوق انسانی قید شده است به طور علمی مورد تفسیر و تأویل و تجزیه و تحلیل قرار گرفته است و این گفته «ابن عباس» را باید در نظر گرفت که می‌گوید؛ اَلقُرآنُ یُفَسِّرُهُ الزّمان (قرآن آن است که زمان آن‌را تفسیر می‌کند) [3] و واقعآ تشریح و تفسیر علمی از قرآن را بیان می‌کند. در مورد آیات 282 و 283 سوره بقره می‌توان گفت رابطه مستقیم بین این دو آیه و گواه و شهود گرفتن برای ثبت معاملات و قراردادهای مالی در دفاتر اسناد رسمی وجود دارد. به همین سبب، آوردن ترجمه‌ها و تفاسیر مختلف از شیعیان و اهل سنت در این نوشته، خالی از لطف نمی‌باشد که همین گفته‌ها و بیانات بر نکته‌ای تأکید دارد که قرآن، یک کتاب علمی هم می‌باشد که دانشمند و عالمی تمام شمول می‌طلبد که این علم نهفته قرآنی را برای قانونگذاران و حقوق‌دانان، هویدا و آشکار کند و رموز مخفی قرآن را در مورد مسایل اجتماعی تبیین نماید.}

_{متن آیات شریفه 282 و 283 سوره مبارکه «بقره» از قرآن کریم که بر پیامبر اکرم (ص) نازل شده، این چنین است :}

_{«یا اَیُّهَاالّذینَ امَنُوا اِذا تَدایَنْتُمْ بِدَیْنٍ اِلی اَجَلٍ مُسَمّیً فَاکْتُبُوهُ وَ لْیَکْتُبْ بَیْنَکُمْ کاتِبٌ بِالْعَدْلِ وَ لایَاْبَ کاتِبٌ اَنْ یَکْتُبَ کَما عَلَّمَهُ اللهُ فَلْیَکْتُبْ وَلْیُملِلِ الّذی عَلَیْهِ الْحَقُّ وَ لْیَتَّقِ اللهَ رَبَّه وَ لایَبْخَس مِنْهُ شَیْئًا فَاِنْ کانَ الَّذی عَلَیْهِ الْحَقُّ سَفیهًا اَوْ ضَعیفًا اَوْ لایَسْتَطیعُ اَنْ یُمِلَّ هُوَ فَلْیُمْلِلْ وَلِیُّه بِالْعَدْلِ وَ اسْتَشْهِدُوا شَهیدَیْنِ مِنْ رِجالِکُمْ فَاِنْ لَمْ یَکُونا رَجُلَیْنِ فَرَجُلٌ وَامْرَاَتانِ مِمَّنْ تَرْضَوْنَ مِنَ الشُّهَداءِ اَنْ تَضِلَّ اِحْدیهُما فَتُذَکِّرَ اِحْدیهُمَا الْاُخْری وَ لایَابَ الشُّهَداءُ اِذا ما دُعُوا وَ لاتَسْئَمُوا اَنْ تَکْتبُوُهُ صَغیراً اَوْکَبیراً اِلی اَجَلِه ذالِکُمْ اَقْسَطُ عِنْدَاللهِ وَ اَقْوَمُ لِلشَّهادَڑِ وَ اَدْنی اَلّا تَرْتابُوا اِلّا اَنْ تَکوُنَ تِجارَڑً حاضِرَڑً تُدیرُونَها بَیْنَکُمْ فَلَیْسَ عَلَیْکُمْ جُناحٌ اَلّا تَکْتُبُوها وَاَشْهِدُوا اِذاتَبایَعْتُمْ وَ لایُضارَّ کاتِبٌ وَ لاشَهیدٌ وَ اِنْ تَفْعَلوُا فَاِنَّه فُسُوقٌ بِکُمْ وَ اتَّقُوا اللهَ وَ یُعَلِّمُکُمُ اللهُ وَ اللهُ بِکُلِّ شَیءٍ عَلیمٌ * وَ اِنْ کُنْتُمْ عَلی سَفَرٍ وَلَمْ تَجِدُوا کاتِبًا فَرِهانٌ مَقْبُوضَهٌ فَاِنْ اَمِنَ بَعْضُکُمْ بَعْضًا فَلْیُؤَدِّالَّذِی اؤْتُمِن اَمانَتَهُ وَلْیَتَّقِ اللهَ رَبَّه وَ لاتَکْتُمُوا الشَّهادَڑَ وَ مَنْ یَکْتُمْها فَاِنَّه اثِمٌ قَلْبُه وَ اللهُ بِما تَعْمَلوُنَ عَلیمٌ»}

_{ترجمه‌ی آیه 282 سوره بقره از؛}

_{استاد مهدی الهی قمشه‌ای [4]}

_{ای اهل ایمان چون به‌قرض و نسیه معامله کنید تا زمانی معین، سند ونوشته در میان باشد و بایست نویسنده درستکاری معامله‌ی میان شما را بنویسد و از نوشتن ابا نکند که خدا به وی نوشتن آموخته پس باید بنویسد و مدیون امضا کند و از خدا بترسد از آنچه مقرر شده چیزی نکاهد (و نیفزاید) و اگر مدیون سفیه و یا صغیر است و صلاحیت امضا ندارد ولی او به عدل و درستی امضا کند، و دو تن از مردان گواه آرید و اگر دو مرد نیابید یک تن مرد و دو زن هر که را طرفین راضی شوند گواه گیرند که اگر یک نفر آنها فراموش کند دیگری را در خاطر باشد و هرگاه شهود را (به مجلس و یا به محکمه) بخوانند امتناع از رفتن نکند. در نوشتن آن باتاریخ معین مسامحه نکنید چه معامله کوچک و (چه) بزرگ باشد این درست‌تر است نزد خدا و محکم‌تر برای شهادت و نزدیکتر به اینکه شکل و ریبی در معامله پیش نیاید که موجب نزاع شود مگر آنکه معامله نقد حاضر باشد که دست به‌دست میان شما برود. در این صورت، باکی نیست که ننویسید و هر گاه معامله‌ (ی متاع مهمی و مال پر بهائی) کنید در آن گواه گیرید و نبایست به‌نویسنده و گواه (در حال و کارشان) ضرری رسد (و بی‌اجر مانند) اگر چنین کنید نافرمانی کرده‌اید از خدا بترسید (نافرمانی حکم او نکنید) خداوند به شما تعلیم مصالح امور کند و خدا به همه چیز داناست.}

_{ترجمه آیه‌ی 283 سوره‌ی بقره از؛}

_{استاد مهدی الهی قمشه‌ای [5]}

_{و اگر در سفر باشید و نویسنده (برای سند قرض و معامله نسیه) نیابید برای وثیقه‌دین گروی گرفته شود و اگر امین داند برخی را برخی به آن کس که امین شناخته امانت بسپارید و از خدا بترسید و به امانت خیانت نکنید و کتمان شهادت ننمایید که هر کس کتمان شهادت کند البته به‌دل گناه‌کار است و خدا از همه کار (پیدا و نهان) شما آگاه است.}

_{ترجمه‌ی آیه‌ی 282 سوره‌ی بقره از؛}

_{آقای جلال الدین مجتبوی [6]}

_{ای کسانی که ایمان آورده‌اید، هرگاه به یکدیگر دینی پیدا کردید ـ‌به سبب خرید و فروش، وام و جز اینها‌ـ تا سر‌آمدی معین، پس آن را بنویسید و نویسنده‌ای میان شما آن را به درستی و داد بنویسد. و نویسنده به پاس اینکه خدا به او آموخته است نباید از نوشتن سرباز زند پس باید بنویسد. و کسی که حق برگردن اوست ـ‌وامدار و بدهکار‌ـ باید وام‌نامه را املا کند و از خدای، پروردگار خویش، پروا داشته باشد و چیزی از آن نکاهد. پس اگر کسی که حق برگردن اوست کم خرد یا ناتوان ـ‌کودک و مانند آن‌ـ بود یا نتواند املا کند سرپرست او به درستی و داد املا کند؛ و دو گواه از مردانتان به گواهی گیرید، و اگر دو مرد نبود یک مرد و دو زن از گواهانی که بپسندید که اگر یکی از آن دو فراموش ] یا اشتباه  [ کند دیگری به یادش آرد. و چون گواهان را بخوانند نباید سرباز زنند. و از نوشتن آن ـ وام یا بدهی ـ ، کوچک باشد یا بزرگ ـ‌ تا سرآمد آن‌ ـ دلتنگ و آزرده مشوید. این ] نوشتنِ شما [ نزد خداوند عادلانه‌تر و گواهی را پاینده‌تر و به آنکه در شک و بدگمانی نیفتید نزدیک‌تر است؛ مگر آنکه بازرگانیِ نقد باشد که میان خود ] دست به دست [ می‌گردانید، پس گناهی بر شما نیست که آن را ننویسید. و چون خرید و فروش کنید، گواه گیرید؛ و به نویسنده و گواه نباید زیان رسد؛ و اگر چنین کنید آن نافرمانیِ شماست. و از خدا پروا کنید، و خدا شما را می‌آموزد؛ و خدا به هر چیزی داناست. [7]}

_{منبع :www.dashti.ir}